Nhập thành ngữ vào ô ‘Tìm kiếm’ để tra ý nghĩa và tìm hiểu thêm về thành ngữ.
***
Thành ngữ - Tục ngữ Việt Nam
There are currently 194 names in this directory beginning with the letter K.
Kẻ ăn rươi, người chịu bão
- Hằng năm, cứ khoảng thánh chin âm lịch, các ruộng nước chua mặn ở miền biển có giống rươi nổi lên. Người ta hớt rươi về làm thức ăn (chả rươi, mắm rươi). Nhưng mùa này cũng hay có báo làm thiệt hại. (cũng có người giải thích, mùa này trở trời nên dễ đau lưng đau bão). Câu này nói lên sự không công bằng: kẻ được ăn, người chịu vạ lây.
Kẻ ăn rươi, người chịu bão
Kẻ cắp già mồm
- Làm điều sai trái, sằng bậy nhưng không chịu nhận lỗi mà còn lớn tiếng cãi cố cùng, cãi lấy được.
Kẻ cắp lại chê vải hẹp khổ
- Kẻ hèn mọn nhưng không biết thân phận mà vẫn kênh kiệu, yêu sách quá cao so với mức mình đáng được hưởng.
Kẻ có tiền chẳng mạnh thì bạo
- Kẻ có tiền của, vật chất thì chắc chắn phải có sự hơn người; những kẻ giàu có thường dùng sức mạnh của đồng tiền khiến người khác phải sợ hãi, kiêng dè.
Kẻ nâng bị, người cắt quai (kẻ vo tròn, người bóp méo)
- Không có thái độ xây dựng, giữ gìn, kẻ phá hoại.
Kẻ tám lạng, người nửa cân
- Cân và lạng ở đây là loại cân cũ của ta. Một cân có 16 lạng (tương đương 605 gam) và một lạng bằng một phần mười sấu cân tương đương với 37,8 gam. Vì vậy nếu cân bằng cân ta thì nửa cân là tám lạng, tám lạng là nửa cân.
- Thành ngữ này trong tiếng việt thường chỉ sự so sánh tương đương lực lượng giữa hai phe, hai đấu thủ trong cuộc đọ sức thì bằng nhau, không ai kém ai.
Kẻ tám lạng, người nửa cân
Kẻ Tấn người Tần
Xa ách chia li mỗi người một ngả.
Tấn, Tần là 2 nước thời Xuân Thu bên Trung Quốc. Tấn ở vào khu vực phía nam tỉnh Sơn Tây và Hà Bắc. Tần ở tỉnh Thiểm Tây ngày nay. Nói chung, các khu vực này rất xa nhau.
Tấn, Tần là 2 nước thời Xuân Thu bên Trung Quốc. Tấn ở vào khu vực phía nam tỉnh Sơn Tây và Hà Bắc. Tần ở tỉnh Thiểm Tây ngày nay. Nói chung, các khu vực này rất xa nhau.
Kén cá chọn canh
- Chọn bạn trăm năm cách kĩ càng là điếu tốt, nhưng không nên quá, vì con người ta không có ai tuyệt đối
Kết cỏ ngậm vành
- Thành ngữ này chỉ sự báo đền công ơn:
- Dám nhờ cốt nhục tử sinh
- Còn nhiều kết cỏ ngậm vành về sau
- (truyện kiều)
- đây là hai điển tích xưa của trung quốc.
- - ông ngụy thù đời tần có nhiều vợ lẽ đẹp. Theo phong tục nước tần, hễ chồng chết thì vợ lẽ phải chon theo chồng. Nhưng ngụy khảo, con trai của ngụy thù có lòng nhân đạo nên không theo tục lệ đó. Sau ngụy khảo nên làm tướng nước tần, đánh nhau với nước tấn. Bên tấn có tướng đỗ hồi rất giỏi. Hôm đó, đang đánh nhau thì ngựa của đỗ hồi bị vướng cỏ, đõ hồi ngã ngựa và bị ngụy khảo giết. đêm hôm ấy, ngụy khảo nằm mơ thấy bố người vợ lẽ đến tạ ơn và nói: 'tôi cám ơn ông không chôn sống con tôi, nên tôi đã kết cỏ làm cho đỗ hồi ngã ngựa'.
- - dương bá đời hán,lúc 9 tuổi bắt được con chim sẻ bị thương. Bá chăm sóc chim cho khỏe rồi thả ra. Sau chim đó ngậm bốn vành ngọc trắng đem đến tạ ơn.
Kết cỏ ngậm vành
Khách ba, chúa nhà bảy
- Người của chủ nhà ăn uống xô bồ, tiếng là thết đãi khách nhưng thực tế thì phía chủ nhà ăn nhiều hơn.
Khách nhớ nhà hàng, nhà hàng không nhớ khách
- Chỉ người buôn bán tử tế, có được sự tín nhiệm, tin tưởng của khách mua, thì lần sau lại tìm đến mua nữa.
Khai sơn phá thạch
- Khai phá nơi hoang vu hiểm trở; tạo nền móng cho một công việc khó khăn phía trước.
Khen chanh thì chanh ngọt, chê hồng thì hồng chua
- Sự yêu ghét làm cho mất sáng suốt, đối xử thiên vị, không khách quan.
Khen phò mã tốt áo
- Khen ngợi một điều hiển nhiên; kiểu nịnh hót lấy lòng không phải lối. Cũng còn nói: “khen trời cao.' 'khen cá bơi giỏi.'
Khéo làm tôi vụng, vụng chẳng làm tôi ai
- Không có khả năng gì càng đỡ bị người ta lợi dụng, khai thác. Vụng về, dốt nát, chậm chạp càng đỡ phải lo nghĩ, tính toán vất vả. Vì quá siêng năng, chịu khó và khéo léo nên mới phải vất vả, hầu hạ người khác; còn như kẻ vụng về, lười nhác thì chẳng ai cần tới cho nên cũng chẳng phải hầu hạ, làm hộ ai cái gì.
Khéo vá may, vụng chày cối
- Người tài thì làm những việc khéo chân khéo tay, người vụng thì làm những việc nặng nhọc.
Khi giận, ai bẻ thước mà đo
- đừng chấp và nhớ dai khi người ta nổi giận hoặc cáu bực; đừng bắt bẻ, trách cứ lúc người khác giận dữ, không còn làm chủ được bản thân.
Khi lành cho nhau ăn cháy, khi dữ mắng nhau cạy nồi
- Thói giở mặt lật lọng, bới móc nhau, tính tình thái độ thay đổi bất thường.
Khi vui thì vỗ tay vào
- Thái độ của kẻ cơ hội chuyên xu nịnh, bợ đỡ, thấy ở đâu có lợi thì bâu vào đấy.
Khinh khỉnh như chĩnh mắm thối
- Thái độ kiêu căng hợm hĩnh khiến người khác chê ghét, không ai muốn gần gũi.
Khô chân, gân mặt, đắt tiền cũng mua
- Một kinh nghiệm chọn người ở, người có bàn chân lộ xương (khô chân) và mặt lộ gân là tướng mạo của kẻ tôi tớ, chịu được nhẫn nhục.
Khó chẳng tha, giàu ra có phận
- Trong bất kỳ việc gì thì người nghèo hèn, khó khăn cũng bị thua thiệt; người có thế lực, giàu có bao giờ cũng được kiềng nể hơn.
Khó giúp nhau mới thảo, giàu trừ nợ không ơn
- Khi khó khăn, hoạn nạn được giúp đỡ kịp thời dù ít ỏi cũng quý gấp nhiều lần khi đã giàu có.
Khó muốn giàu, đau muốn khỏi
- Người ta thiếu thốn cái gì thì thèm muốn cái đó, mỗi người một cách chẳng ai giống ai trong hy vọng, mong ước.
Khoai ruộng lạ, mạ ruộng quen
- (ruộng lạ: ruộng trồng đổi vụ, vụ này trồng lúa thì vụ sau trồng khoai và ngược lại; ruộng quen: ruộng không đổi vụ, quanh năm chỉ để gieo mạ): một kinh nghiệm trồng trọt, khoai trồng ruộng lạ mới tốt, nhưng mạ thì phải gieo ở ruộng quen mới tốt.
Khỏi vòng cong đuôi
- Kẻ vô ơn, bội bạc, qua cơn hoạn nạn là quên ngay người đã cưu mang, giúp đỡ mình.
Khôn ba năm, dại một giờ
- Chỉ sơ suất một chút mà phải gánh chịu hậu quả nặng nề; người phụ nữ khôn ngoan, đứng đắn chỉ vì nhẹ dạ cả tin trong chốc lát mà đánh mất cái quý giá nhất của đời người.
Khôn ba năm, dại một giờ
- Sự nghiệp hay tiếng tốt, mất nhiều năm tạo ra, vì lỗi lầm trong chốc lát tiêu tan hết cả, thường nói về cờ bạc, trinh tiết
Khôn ba năm, dại một giờ
- ý nói chỉ sơ suất một chút mà khổ cả đời; người phụ nữ khôn ngoan, đứng đắn nhưng vì nhẹ dạ trong chốc lát mà trót dại, mắc sai lầm trong quan hệ (nam nữ…).
Khôn chẳng qua lẽ, khoẻ chẳng qua lời
- Khôn ngoan đến đâu cũng thua lẽ phải, sức khoẻ đến đâu cũng chịu lời nói đúng; dùng lời lẽ phân tích phải trái tốt hơn là dùng mánh khoé, vũ lực.
Khôn chết, dại chết, biết thì sống
- Chỉ có kẻ tỉnh táo, hiểu biết cái “nên', cái “không nên' thì sẽ luôn được yên thân, vượt qua được mọi hiểm nguy.
Khôn cho người ta dái, dại cho người ta thương, giở giở ương ương tổ cho người ghét
- Khôn người ta nể, dại để học thêm, dại mà ra mặt khôn, người ta ghét
Khôn cho người ta rái, dại cho người ta thương, dở dở ương ương tổ người ta ghét
- Chê trách kẻ ương dở.
Khôn dồn ra mặt, què quặt hiện ra chân tay
- Vẻ mặt biểu lộ tâm tính khôn ngoan hay khờ khạo; nhìn bề ngoài đoán được phẩm chất bên trong tốt xấu. Còn có ý khác rằng: sự khôn, dại, tật nguyền hay lành lặn… là không thể giấu giếm, che đậy được. Những đặc điểm đó mọi người đều biết rất tường tận.
Khôn đâu đến trẻ, khỏe đâu đến già
- Trẻ có khôn, không bằng người lớn, già có khỏe không còn trẻ như xưa
Khôn đâu đến trẻ, khoẻ đâu đến già
- Trẻ tuổi thì dù khôn đến mấy cũng không bằng người lớn tuổi giàu kinh nghiệm, người già dù khoẻ đến mấy cũng không bằng thanh niên; mỗi thời, mỗi tuổi đều có cái mạnh riêng.
Khôn làm lẽ, khoẻ làm mùa
- Người lấy lẽ phải khôn ngoan, khéo léo lắm mới ở được với vợ cả; người đi ở vào vụ mùa phải khoẻ mới đủ sức cày bừa.
Khôn làm văn tế, dại làm văn bia
- Văn tế dùng để đọc khi cúng bái, trong lúc người ra vào chộn rộn, việc nhiều, ồn ào không ngớt… nên nội dung hay, dở thế nào cũng không mấy ai quan tâm; hơn nữa bài văn tế đọc xong được đem hoá (đốt) nên chẳng còn tung tích gì. Ngược lại, bài văn bia được khắc vào đá để truyền lại nhiều đời nên từng ý, từng chữ được trăm ngàn người xoi mói, bình phẩm; đúng sai dễ bị bàn luận, khen chê quá tỉ mỉ, khó mà vừa lòng, vừa ý được muôn người từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vì vậy mà câu thành ngữ này muốn khuyên người ta chớ dại mà làm văn bia cho nặng nợ.
Khôn nên quan, gan nên giàu
- Muốn có danh vọng, địa vị phải có chí hướng và hoài bão lớn; muốn làm giàu phải mạnh dạn bỏ vốn đầu tư, dám liều, không sợ thua lỗ, mất mát.
Khôn ngoan chẳng lọ thật thà, lường thưng tráo đấu chẳng qua đong đầy
- Khuyên người ta nên sống ngay thẳng, lương thiện.
Khôn ngoan cũng thể đàn bà, dẫu rằng vụng dại cũng là đàn ông
- Quan niệm phong kiến trọng nam, khinh nữ.
Khôn ngoan đến cửa quan mới biết
- Trong hoàn cảnh nhất định, thực chất của vấn đề hoặc tính cách con người mới được bộc lộ.
Khôn ngoan ở đất nhà bay, dù che, ngựa cưỡi đến đây phải luồn
- Khôn ngoan tài giỏi đến đâu thì ở tại nơi từng nổi tiếng mọi người mới biết rõ, cho nên ở đó tha hồ mà tác oai tác quái; đến một nơi lạ nước lạ cái dù có nghênh ngang, võng lọng đến đâu cũng phải kiềng nể người dân bản xứ ở đó.
Khôn ngoan quỷ quyệt, chết lao chết tù; lẻo khẻo lù khù, chết già chết rũ
- Thâm độc, hại người phải chịu tù tội; ăn ở hiền lành thì được bình yên vô sự.
Khôn ngoan tâm tính tại lòng, lọ là uống nước giữa đồng mới khôn
- Người ta khôn ngoan, thôn gminh đa phần là do cha truyền mẹ dưỡng và bản thân tu luyện mà thành, chứ không phải do tìm kiếm đâu đâu, hoặc do ăn uống của ngon vật lạ linh thiêng huyền bí nào.
Khôn nhà, dại chợ
- ở nhà thì tỏ ra khôn ngoan, tinh ranh nhưng ra ngoài thì dại dột bị người ta bắt nạt, lừa phỉnh.
Khôn như tiên không tiền cũng dại
- Không có tiền thì đành bó tay, không làm được gì; đề cao sức mạnh của đồng tiền, vật chất.
Khôn ra miệng, dại ra tay
- Người khôn thể hiện qua cách ăn nói, vụng về bộc lộ ngay ở cách làm lụng; khôn ngoan hay vụng dại là điều không ai che giấu được.
Khôn thế gian, làm quan địa ngục
- Quan niệm luân hồi: ai sống lọc lõi, xảo quyệt thì khi chết bị đày xuống địa ngục. Câu nói có ý nhắc nhở những người sống trên thế gian mà ác độc, bậy bạ thì khi chết sẽ bị trừng phạt nặng nề. Thường nói cả câu: khôn thế gian làm quan địa ngục, dại thế gian làm quan thiên đường. (sống tử tế thì khi chết được lên thiên đường).
Khôn thì ngậm miệng, khoẻ thì cắp tay
- Không nên chống đối lại kẻ có thế lực để tránh bị liên luỵ. Gặp kẻ khôn ranh thì chớ khoác lác, gặp người khoẻ hơn thì chớ hung hăng.
Khôn thì trong trí lượng ra, dại thì học lỏm người ta bề ngoài
- Người khôn ngoan thì mọi việc đều có thể tự mình nghĩ ra, tự mình giải quyết; người dại dột thì không nghĩ ra được điều gì, chỉ thấy người ta làm rồi bắt chước làm theo.
Khôn từ trong trứng khôn ra, dại dẫu già đầu cũng dại
- Sự khôn, dại của con người là do bẩm sinh mà có nên không thể thay đổi được. Một quan niệm quá đề cao yếu tố bản năng.
Không ai duỗi tay thâu đêm đến sáng
- ở đời không ai lường hết được mọi chuyện hay dở, không ai đề phòng, tránh được hết thảy mọi tai ương. Cuộc sống thế nào cũng có lúc sơ suất, dở dang, dại dột; biết như vậy để càng thận trọng hơn, tử tế hơn và dè chừng hơn.
Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời
- Thời cuộc đổi thay, số phận thay đổi không có gì là vĩnh viễn.
Không ai giầu ba họ, không ai khó ba đời
- Xưa có thời cứ 3 năm chia lại ruông đất, nghèo mà cố gắng có thể thành giầu
Không bột sao gột nên hồ
- Không có cơ sở vật chất, không có cái cốt lõi để tiến hành công việc thì không thể đạt được kết quả mong muốn.
Không cánh mà bay
- Tự nhiên biến mất một cách vô lý, khó hiểu; câu nói có ý nghi ngờ ai đó; ám chỉ việc gì cũng có nguyên nhân của nó không thể tự nhiên xảy ra.
Không có chó bắt mèo ăn cứt
- Khi không có điều kiện tốt nhất, tối ưu thì đành phải chấp nhận điều kiện thấp hơn.
Không đẻ không thương, không máu không xót
- Không phải máu mủ ruột thịt, không phải do mình khó nhọc tạo ra thì không thương quý, xót xa.
Không gấp đi đâu tối, không vội đi đâu đêm
- Do hoàn cảnh bức bách nên mới phải hành động ứng phó, chẳng bao giờ tự dưng lại tạo ra sự căng thẳng, gay cấn; việc gì cũng có nguyên nhân của nó.
Không hẹn mà gặp, không sắp mà nên
- Tình cờ, ngẫu nhiên không định trước mà gặp được những điều may mắn, thuận lợi; công việc, mục đích đạt được ngoài dự tính, mong ước.
Không nước, không phân, chuyên cần vô ích
- Nước và phân có vai trò vô cùng quan trọng trong nông nghiệp.
Không sợ hẹp nhà, sợ hẹp bụng
- Có tấm lòng nhân hậu, độ lượng thì mọi khó khăn, thiếu thốn dễ khắc phục được; coi trọng tình cảm, gắn bó thân thiết, không đòi hỏi nhiều về điều kiện vật chất.
Không thầy đố mày làm nên
- Khẳng định vai trò quan trọng của người thầy; cần phải học hỏi người khác mới nên người.
Không tiền nói chẳng ra khôn
- Theo quan niệm của người coi trọng đồng tiền thì mọi sự hay dở đều do đồng tiền quyết định.
Kiếm củi 3 năm thiêu một giờ/ khôn ba năm, dại một giờ
- Sự nghiệp xây dựng rất lâu,chỉ một lúc vô ý, dại dột mà tiêu tan hết, thường nói về trinh nữ...
Kiếm củi ba năm thiêu một giờ
- Chỉ một phút dại dột mà làm tiêu tan công lao chắt chiu, tích luỹ nhiều năm; chỉ một sai sót nhỏ mà dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, tổn thất nặng nề. Cũng có ý giống như câu: “khôn ba năm thiêu một giờ'.
Kiến bò miệng chén
- Bế tắc, cùng đường, không thể trốn đi đâu được; quẩn quanh, không thể thoát ra được.
Kiến tha lâu cũng đầy tổ
- Kiên nhẫn, siêng năng thì cuối cùng cũng mang lại kết quả tốt đẹp; nhiều cái nhỏ góp nhặt lại cũng thành cái lớn.
Kim vàng ai nỡ uốn câu, người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời
- Không ai nỡ tàn nhẫn, thô bạo với người khôn ngoan
Kín tranh hơn lành gió
- (tranh: tấm kết bằng cỏ tranh hoặc rạ dùng để lợp nhà) kiêng cữ cẩn thận, lo phòng tránh chu đáo tốt hơn là trông chờ vào sự may mắn.
(Theo Từ điển Thành ngữ & Tục ngữ Việt Nam của GS. Nguyễn Lân – Nxb Văn hóa Thông tin tái bản 2010, có hiệu chỉnh và bổ sung; Từ điển Thành ngữ và Tục Ngữ Việt Nam của tác giả Vũ Thuý Anh, Vũ Quang Hào…)
