TỪ ĐIỂN THÀNH NGỮ – TỤC NGỮ VIỆT NAM

“Tào Tháo đuổi” (hay “Tào Tháo rượt”) là cách gọi dân gian để chỉ bệnh tiêu chảy. Thành ngữ này thường dùng để chỉ “tình trạng khẩn cấp” do bệnh tiêu chảy gây ra, cần phải kiếm chỗ “giải quyết” ngay.
Về điển tích, lí do: “Tào Tháo đuổi” là một cách nói mà người dân mượn từ “Tào” của nhân vật Tào Tháo trong Tam Quốc chí như là một kiểu khôi hài cho vui. Hiện tượng đồng âm giữa chữ Tháo (danh từ riêng, đọc theo âm Hán Việt) với chữ tháo (trong tháo dạ, đọc theo tiếng Việt) đã giúp tạo ra thành ngữ “Tào Tháo đuổi”. Cách chơi chữ đồng âm như thế khá phổ biến trong tiếng Việt.

Thạch Sanh là người nhân hậu, độ lượng, trong sáng; Luôn tin người, sẵn sàng giúp đỡ người bị hại, không bao giờ nghĩ tới việc người đền ơn.

Nham hiểm một cách kín đáo khó lường
(Thường ám chỉ người Trung Quốc hoặc chính quyền Trung Quốc)

'Thẳng mực tàu đau lòng gỗ' là ý nói:
- Nếu sử sự một cách quá thẳng thắn thì gây đụng chạm, mếch lòng nhiều người.
- Đồng nghĩ với 'Thuốc đắng giả tật,sự thật mất lòng'.
- Làm việc lớn (vì cái chung) phải cương quyết, dứt khoát dù có làm ai đó tổn thương.

Kẻ chẳng ra gì; Kẻ thiếu đạo đức; Kẻ lông bông, vất vưởng đầu đường xó chợ.

Xã Tụ Long thời Lê thuộc châu Vị Xuyên, thời Nguyễn thuộc huyện Vĩnh Tuy, tỉnh Tuyên Quang, nay là thị trấn Vĩnh Lộc, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang. Ở xã Tụ Long có núi Tụ Long, núi này có mỏ đồng và mỏ bạc. Đồng của Tụ Long là đồng tốt, dân gian thuở xưa vẫn thường nói: "Tốt như đồng Tụ”.
Đất Tụ Long và vùng phụ cận bị nhà Mãn Thanh lấn chiếm một thời gian khá dài. Mãi đến năm Mậu Thân (1728), đất này mới được nhà Thanh trả về cho ta. Người có công lớn trong việc đòi lại được đất này là Sứ thần Nguyễn Công Thái.
Thành ngữ này nay rất ít được dùng.

Trai tài, gái sắc; Trai tài trí, anh hùng dũng cảm, xả thân vì đất nước. Gái thì nhan sắc hơn người, giỏi nội trợ đảm đang, tháo vát.
Về điển tích:
Tương truyền vào thế kỷ 16 khi giặc Minh xâm chiếm nước ta, lùa quân đánh vào Lạng Sơn, Hà Giang và các tỉnh biên giới phía Bắc, nhà Mạc khi ấy đóng đô ở Thăng Long bèn cho tìm người tài đánh giặc giữ nước. Bấy giờ ở xã Vân Cầu, tổng Vân Cầu, huyện Yên Thế (nay là xã Song Vân) có ba anh em nhà họ Dương là Dương Quốc Minh, Dương Quốc Lượng và Dương Quốc Lương nhà nghèo nhưng có tài võ nghệ hơn người đã xin ứng thí. Còn ở Nội Duệ - Cầu Lim (nay là Tiên Du, Bắc Ninh) lại có ba chị em họ Cao là Cao Xuân Lộc, Cao Băng Tuyết, Cao Tố Mai nhan sắc hơn người, vừa có tài nội trợ vừa thạo cung kiếm. Cả ba chị em cùng về trường xin vào ứng thí giúp vua.
Ba anh em nhà họ Dương về sau lấy ba chị em nhà họ Cao, chung sức đánh giặc. Vua sắc phong ba anh em họ Dương chức quận công, giao cờ, giao kiếm, giao quân cho ba anh em đánh giặc. Ba anh em với đường kiếm, tay cung lợi hại đã thắng nhiều trận giòn giã.
Nhưng thế giặc như nước lũ, khi quân đuối sức ba anh em về đình Vồng tự tử để bảo toàn danh tiết. Ba người vợ từ Nội Duệ - Cầu Lim nghe tin chồng tự vẫn cũng nhảy xuống giếng trước cửa đình Vồng chết theo, giữ tròn bốn chữ: trung, trinh, tiết, nghĩa. Dân gian trọng cái tiết tháo, trung nghĩa ấy mà tán thán qua câu “Trai Cầu Vồng Yên Thế/ Gái Nội Duệ Cầu Lim” từ đó.
Suốt mấy trăm năm qua, nhân dân Yên Thế tổ chức hội Cầu Vồng như một cách tưởng nhớ những người đã xả thân vì nước, từ đó mà răn dạy cháu con giữ lấy sự khéo léo của người phụ nữ, sự quả cảm, chí anh dũng của người nam nhi.

(hoặc "Trăm thứ bà Dằn". Dùng trong khẩu ngữ chỉ nhiều thứ linh tinh, lôi thôi, ví dụ "đồ đạc lỉnh kỉnh, trăm thứ bà Giằn". Tên gọi bà Giằn trong thành ngữ này chỉ một nhân vật trong thần thoại Đẻ đất đẻ nước của người Mường.

(cũng 'mụ Tú Bà' hoặc dạng phái sinh là 'Tú Ông') Chỉ người (chủ yếu là phụ nữ) chuyên chứa chấp và/hoặc môi giới, cung cấp gái mại dâm.
Tú Bà là một nhân vật trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, chủ nhà chứa Lầu Xanh.